2009年3月6日星期五

Uyghur Alimi - Erkin Sidiq




Amérikining in'glizche "Nasa" dep atilidighan hawa qatnash we alem boshluq téxnikisini bashqurush idarisining tarmiqida, pütün dunyadiki her xil milletlerdin terkip tapqan ademdin 5000 kishi bar, ularning ichide 1700 dek téxnikiliq xadimining doktorluq unwani bar, in'glizche ismi "Jet Propulsion Laboratory" bolup, qisqartilip "JPL" dep atilidighan dunyagha tonulghan bir tetqiqat merkizi bar. Bu idarini 1930- yilliri amérikining kaliforniye shtatidiki dangliq aliy mektep kaliforniye téxnologiye instituti qurghan bolup, shuningdin kéyin JPL amérikining birinchi sün'iy hemrasini yasap chiqti. Tunji qétimliq alem uchqurini aygha chiqardi. Hemde quyash sistémisidiki 8 planétaning hemmisige alem uchquri ewetti. Ashu idaride hazir bir uyghur aliy derijilik optika inzhénéri bolup ishleydu. U mushu idaridiki türkiy milletliridin kélip chiqqan birdin - bir yuqiri derijilik téxnika xadimi bolup, uning ismi - erkin sidiq.



1985- yili 9- ayda birinchi türküm bolup yapon'gha barghan oqughuchilarning yapon tili oqushini tamamlash munasiwiti bilen chüshken xatire süriti. Bu süret shu yili 7- ayda shinjang tébbiy institutining ichide tartilghan.



bu resim: Erkin Sidiqning Osaka éléktronluq xewerlishish mektipide oquwatqan waqtida mektep ichide qaldurghan bir xatire resimi. Erkin Sidiqning sol qol teripidikisi uning ustazi proféssor Chang Nion-Sock bolup, u kishi 2005-yili yazda 78 yéshida wapat boldi.



bu resimde: 1986-yili Abdushükür Memtimin ependi Yaponiyege kélip, Kyoto "Merkiziy Asiya Tetqiqat Merkzi" de "Ottura Esir Uyghur Mediniyitining Yétük Qamusi -- Qutadghu Bilik" digen mawzuda ilmiy doklat berdi. Bu doklatni Erkin Sidiq neq meydanda Uyghurchidin Yaponchigha terjime qilip berdi. Bu resim ashu chaghdiki sehnining bir körinishi.



Erkin sidiq 1989- yili 6- ayda tughqan yoqlash üchün yurtqa kelgende özining shinjang uniwérsitétidiki öyining ichide chüshken süret. Erkin sidiqning quchiqidikisi emdi 4 yashqa tolghan qizi dilnare, aman'gülning quchiqidikisi emdi 5 ayliq bolghan oghli dilshat.



bu 1994-yili 6-ayning 12-kuni UCD diki 1994-yilliq oqush putturush murasimidin burun mektep kutupxanisi aldida tartilghan bir xatire resim.



bu resim 1994-yili 6-ayning 12-kuni UCD mektep qorosi ichide tartilghan. Resimdiki chonglar Aman’gülning dadisi Eysa Sali bilen Aman’gülning apisi rehmetlik Hawaxan bolidu. Ular 1993-yili 9-ayda Amérikigha kelgen bolup, Erkin Sidiqning oghli Dilshatni ashular Amérikigha ekilip qoyghan.



Erkin Sidiqning ata-anisi 1994-yili 11-ayda Amérikigha oghlini yoqlap kelgen bolup, bu resim ular 1995-yili 5-ayda Kaliforniye bilen Néwada shitatining chégrisigha jaylashqan In'glizche "Mammoth Lakes" dep atilidighan jaygha barghanda tartilghan.



Ongdin sanighandiki 4-kishi Erkin Sidiqqa yaponiyide köp yaxshiliq qilghan, osaka uniwérsitétining professori Magoto Tsutsumi ependi bolidu. Osaka uniwérsitéti bilen Erkin Sidiqning mektiwining ariliqi xéli yiraq bolup, Erkin Sidiq yaponiyide oquwatqan waqitta, magoto ependi yol kirasini öz yénidin chiqirip, Erkin Sidiqni bir yildek öz guruppisining tetqiqat yighinigha qatnashturghan. Kéyin Erkin Sidiqni öz mektipige imtihansiz asprantliqqa qobul qilghan bolsimu, bu ish axirida emelge ashmay qalghan. 1996-yili 6-ayda bu kishi San Fransiskodiki bir xelq'araliq yighin'gha kelgende, Erkin Sidiq u kishi bilen yene bir yaponluq proféssorni özining dawis shehridiki mektipige ekilip, yatiqida Uyghurche tamaq bilen méhman qilghandin kéyin, özining tejribixanisini ékiskursiye qildurdi. Resimdikisi mana shu chaghdiki bir körünüsh.



Bu resim 2000-yili 4-ayning 3-küni tartilghan. resimdiki jay Erkin Sidiqning San Fransisko shehiridiki öyining aldi. Erkin Sidiq ailisi bu öyde 1997-yili 5-aydin 2004-yili 7-ayghiche turghan bolup, mushu mezgilde bu öy San Fransiskodiki Uyghurlarning chong öyilik rolini ötigen. Wetendiki we Amérikining bashqa yerlidiki Uyghurlar San Fransiskogha tamashigha kelgende, ularning köpinchisi mushu öyge chüshken. 3-4 yilghiche yéngi yil we bashqa bayramliq olturushlarmu mushu öyde bolghan (kéyin Uyghurlarning sani köpiyip, bu öyge patmaydighan bolup qalghan).
Resimdikiler ongdin solgha: Gheyret Sabit, Adil Atawulla, Dilnare, Erkin Sidiq, Aman’gül, Dilshat, Erafat, Mahire, Elanur appay, Hoshur Islam muellim, Dilnur, Rahile, Nuri Ablikim, we Polat ömer.



Erkin Sidiqning dokturluq yétekchi oqutquchisi proféssor Andre Knoesen we uning ailisidikiler. Resimdiki tonglap kétip Erkin Sidiqning chapinini kiyiwalghan ayal kishi Aman’gül, uning qéshidikisi Dilshat bolidu. Bu resim 2000-yili 4-ayda tartilghan. Erkin Sidiqning ustazining yéshi Erkin Sidiqningki bilen oxshash bolup, baliliri Erkin Sidiqningkidin sel kichikrek.



San Fransisko shehirining yiraqtin tartilghan bir körünishi. Bu resim 2003-yili 10-ayning 25-küni Aman’gülning hedisi Gulbahar xanim (otturidiki kishi) Amérikigha tuqqan yoqlash üchün kelgende tartilghan.



Erkin Sidiq, uning ayali Amangul, qizi Dilnare, we oghli Dilshat özlirining Amérika Kaliforniye shitati Los Angeles shehirige 40 kilométir kélidighan jaydiki öyining ichide. resimning Tartilghan waqti 2005-yili.



bu resimde: Erkin Sidiq Shinjang Uniwérsitéti maarip bashqarmisining sabiq 1-qol bashliqi Ayshem appay bilen birge. Bu resim 2006-yili 9-ayda tartilghan.



Bu resim 2006-yili 28-May kuni tartilghan. bu resimde: Kennedy Alem Boshluq merkizidiki Alem Boshluq Qatnash Kemisi bilen uni alem boshlighigha elip chiqquchi roketaning modeli. Ularning renggi bilen chong-kichikligi resmiy nersilerning bilen opmu-oxshash bolup, adem ularning qeshigha kelmigiche ularning qanchilik chong bolidighanlighini tesewwur qilish tes iken.



Bu resim 2006-yili 26-May kuni tartilghan. Resimde korsitilgini Erkin Sidiqning ozining ilmiy maqalisi. bu resimde: Erkin Sidiq ependi 24-Maydin 31-Mayghiche Amerika Florida shitatining Orlando shehride otkuzulgen Xelqara Optika Injinirliri Jemiyiti 2006-yilliq Ilmiy Tetqiqat Yighinida.



Bu resim 2006-yili 26-May kuni tartilghan. bu resimde: Erkin Sidiq ependi "James Webb" Alem Teleskopi modelining aldida. Bu model yoqurqi xelqaraliq yighingha kelgenlerning korishi uchun teyyarlanghan bolup, u wekillik qilidighan teleskop 2013-yili qoyup berilidu. U alem boshlighigha chiqirilghandin keyin, hazir putun kainatni tekshurushke ishlitiliwatqan "Hubble" Alem Teleskopining ornini alidu. U chaghda "Hubble" teleskopi ishlitilishtin toxtaydu. Resimdiki teleskop modelining chong kichikligi we qurulmisi hazir yasiliwatqan heqiqiy teleskop bilen opmu-oxshash.



Bu resim 2006-yili 28-May kuni tartilghan. erkin sidiq Floridadiki "Kennedy Alem Boshluq Merkizi" de. Resimdikisi Amerika alem boshlighigha sun'i hemra we bashqa ushqurlirini
qoyup berish uchun ishletken roketalarning modeli bolup, ularning renggi, qurulmisi we chong-kichikligi heqiqiy roketalarning bilen opmu-oxshash.



Bu resim 2006-yili 28-May kuni tartilghan. resimdikisi Kennedy Alem Boshluq Merkizidiki Alem Qatnash Kemisini alemge elip chiqquchi roketa modelining astinqi teripi. Uning chong kichikligi, qurulmisi we renggi heqiqi roketa bilen opmu-oxshash. Bu yerdiki 5 yumlaq nerse partilighan ot etilip chiqidighan murigha oxshash nerse bolup, uning her birsining diyametiri bir ademning boyi bilen barawer kelidiken.



Los anzhélés shehiridiki uyghurlarning 2006-yili yéngi yil bayrimi yighilishining bir xatirisi.



Erkin sidiqni izchil türde qollap, uninggha her da'im yéqindin yardemde bolghan sultan janbolatow mu'ellim. Bu süret 2006- yili 9- ayda tartilghan. Sultan mu'ellim kéyinlikte shinjang uniwérsitétining mu'awin mudiri we aptonom rayonluq ma'arip nazaritining mu'awin naziri qatarliq bir qatar yuqiri derijilik wezipilerde bolghan.



Resimde : erkin sidiq 2006-yili 30-awghust küni ayrilghili 15 yil bolghan yurti aqsugha barghanda apisi, taghisi, qérindashliri we ularning a'ilisidikiler bilen birge chüshken resimi. Resimdiki kishiler erkin sidiqning apisi, apisining inisi (otturidiki saqalliq kishi, ismi abdushükür ershidin), akisi ablet we uning a'ilisidikiler, chong inisi ilham we uning a'ilisidikiler, chong singlisi chimen'gül we uning a'ilisidikiler, we kichik singlisi bahargül qatarliqlar. Erkin sidiqning kichik inisi ömer hazir amérikida bolup, bu resimge kirmey qalghan.



Erkin sidiq kaliforniye shitatining los anjilis shehirining qéshidiki kaliforniye shitat uniwérsitéti «Northridge» Shöhbisini 1990-yili 5-ayning 20-küni püttürüp, fizika kespi boyiche bir magistirliq unwanigha érishken idi. Uningdin 18-yil ötkendin kéyin, yeni 2008-yili 5-ayning 20-küni, dilnaremu shu mektepni püttürüp, iqtisad kespi Boyiche baklawirliq unwani aldi. Bu resim shu küni oqush püttürüsh murasimidin kéyin tartilghan.





Erkin sidiq we uning qizi dilnare 2006-yili fizika nobél mukapatigha érishken alim, NASA ning «goddard alemge uchush merkizi» («Goddard Space Flight Center») diki doktur John Mather ependim bilen birge. Bu resim 2007-yili 1-ayning 24-küni, John Mather ependim JPL ke «chong partlashtin nobél mukapitighiche» dégen mawzuda bir ilmiy doklat bérishke kelgende tartilghan.



2008-yili 6-ayning 23-künidin 28-künigiche firansiyning marsil shehri chong yighin zalida xelq'araliq optika inzhinirliri jem'iyitining astironomiye uskünliri toghurluq xelq'araliq ilmi tetqiqat yighini ichildi. bu shu chaghda Marsildiki eng igiz choqqigha jaylashqan "Notre Dame De La Garde"ning yinida chushken suret.

















erkin sidiq ayali amangul xanim bilen bille turkiyede ilim ziyariti we sayahette(2008-yil)







Amérika döletlik awi'atsiye we alem boshluqi idarisining kaliforniye shtatigha jaylashqan bir tetqiqat ornining inzhénéri doktor erkin sidiq ishlewatqan guruppa alem boshluqidiki téléskopni yer shari bashqurush merkizide turup tengsheshte ishlitidighan bir yéngi téxnika keship qilghan bolup, mezkur téxnikini ijad qilishtiki netijisi körünerlik bolghanliqi üchün amérika döletlik awi'atsiye we alem boshluqi idarisi doktor erkin sidiq bilen bu tetqiqat wezipisini üstige alghan guruppining bashliqi (yehudiy mutexessis) ni alahide mukapatlighan.(2008-yil)




**************************************

没有评论:

发表评论